Ayiti Toupatou II

Mwa pase a, m te pase detwa jou nan vil Durham nan eta Karolindinò Ozetazini. Menm jan mwen te konstate l an Frans, mwen wè Ayiti toupatou. Gen yon katye nan vil Durham ki rele Hayti. Li difisil pou n detèmine ki premye moun ki te deside bay katye a non sa a. Men pa gen dout non a fè referans a peyi dAyiti. Gen moun ki di nan epòk la, blan meriken te bay tout katye nwa pote non Ayiti. Gen lòt ki di se abitan zonn lan ki deside ba l pote non sa kòm omaj a premye repiblik nwa a. Katye Hayti nan vil Durham te tabli nan fen 19èm syèk. Se la pi fò moun nwa vil la te abite. Ansyen esklav te achte tè la. Yo te bati kay, lekòl, legliz ak anpil biznis. Hayti te sèvi kòm modèl pou kominote nwa ameriken an. Men nan ane 1950 yo, katye a kòmanse degrade lè otorite vil Durham deside lanse yon pwojè pou renouvle zòn lan. Yo kraze kay ak biznis, swadizan pou bati nouvou bilding. Men se yon otowout ki vin pase nan mitan katye Hayti a. Gen yon pwojè fim ki bay tèt li misyon presève istwa katye sa a. 

Jounen jodi a, se Hayti Heritage Center ki senbolize tout pase kominote a. Sant kiltirèl sa a etabli nan ansyen legliz Sen Jozèf. Yo òganize diferan aktivite kiltirèl tankou ekpozisyon atistik, konsè, pwojeksyon fim ak festival. Pi fò aktivite yo gen rapò ak istwa nwa ameriken. Se yon kolèg, Laurent Dubois, ki te pale m de katye Hayti a ak sant kiltirèl la. Li te atire atansyon m sou vèvè ki anlè tèt sant la. M poko rive konnen istwa poukisa se senbòl sa a fondatè yo te chwazi mete sou tèt legliz la. Men li montre Ayiti toujou la nan mitan Hayti. 

Se pa nan katye Hayti a sèlman nou kapab jwenn Ayiti nan vil Durham. Pandan m te nan vil la, mwen te vizite inivèsite Duke. Mwen te gen chans vizite Haiti Lab inivèsite sa a ki se yon espas kote yon gwoup pwofesè ak etidyan ap travay sou plizyè pwojè ki anrapò ak Ayiti. Pami reyalizasyon gwoup sa a, gen yon pwojè atistik ki rele Haiti: History Embedded in Amber. Atispent Edouard Duval-Carrié te ede yon seri moun reflechi sou kisa Ayiti reprezante pou yo, sou kijan yo menm yo ta renmen reprezante Ayiti, pou yo kreye imaj apati lide sa yo. Rezilta final la enpresyonan anpil. Lansman zèv atistik sa ap fèt jodi a, vandredi 9 sektanm a 5è.

Gen anpil etid ki fèt sou migrasyon apati Ayiti, sou ayisyen ki etabli Ozetazini, an Frans oubyen Kanada. Men m panse fòk ta gen plis etid ki montre kijan Ayiti kite mak li sou plizyè vil nan lemon, sou jan Ayiti kontinye ap enfliyanse imajinè kolektif plizyè kominote.  

NM